-“ДОМГИЙН ШУВУУ ҮРГЭЭЖ” ДОЛОО ДАХЬ ХӨХНИЙ ГАВАР БУЮУ АМЬТДЫН ТУХАЙ ӨГҮҮЛЛЭГҮҮД НОМ ДАХИН МЭНДЭЛЖ БАЙНА-

Монголчуудын ан амьтныг хайрлах сэтгэл, байгаль дэлхийтэйгээ харилцах хэлбэр бусад үндэстнүүдээс тэс өөр байдаг нь учиртай. Байгалийн үзэгдэл хийгээд ан амьтдын зан араншин, онцлог шинжид суурилсан домог, хууч яриаг өвөө, аав, ах нараасаа сонсож өсөөгүй хүүхэд тун ховор байх. ийм яриа сонсож өссөн хүүхэд байгаль, ан амьтантай арай л өөрөөр харьцдаг. Тэд ядаж л хээр хөдөө явахдаа хогоо хаяхгүй.

Ан гөрөө хийлээ гэхэд таарсан болгоноо “нухчих” гэж зүтгэхгүй. Энэ бол ёс суртахуун. Ёс суртахуунтай хүн нийгэмд ч үлгэр жишээ аж төрдөг жамтай. Өнөө цагт байгаль, ан амьтны талаар яриа дэлгээд суух өвөө нар цөөн болсон. Ийм яриа сонсоод суух хүүхдүүдийн сонирхол ч өөрчлөгдсөн. Тэгвэл тэдэнд дээр үеийнх шиг энгийн аргаар ёс суртахууны хүмүүжил яаж олгох вэ. Багаас нь байшинд биш байгальтай ойр байлгахад л анхаарчих. Хүн гэдэг төрөлхийн сониуч. Тэр дундаа ан амьтны талаар юу юунаас илүү сонирхдог. Энэ сонирхол дээр нь дөрөөлөөд хүүхдээ зөв хүн болгох боломжтой.

Сонирхол дээр нь дөрөөлж хүүхдээ хүмүүжүүлэх гэж хөдөө гадаа байнга авч яваад байх боломж байхгүй л дээ.

Авч явлаа гэхэд тэр болгон таардаг зэрлэг амьтад ч гэж юу байх вэ. Тэгвэл энэ асуудлыг тань “Өдрийн сонин”-ы ерөнхий эрхлэгч, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Мягмарсүрэнгийн “Долоо дахь хөхний гавар” нэртэй амьтдын талаарх сонирхолтой өгүүллэг, танин мэдэхүйн ном дор нь шийдээд өгчихнө. Зөвхөн ан амьтдын ерөнхий онцлог шинжийг тусгасан ном биш.

Амьтад хоорондоо яаж харилцдаг, амьдралын хэв маяг нь ямар байдаг талаар товч атлаа хөнгөхөн хүншүүлсэн байдлаар тайлбарласан нь сонирхолтой. Аль нэг амьтны талаар бичсэнийг нь уншаад эхэлмэгц л үдэш орой өвөө, ааваасаа үлгэр, домог сонсож байгаа мэт сэтгэгдэл төрнө. Зүгээр л нэг төрлийн ховсонд автана. Ном уншдаггүй хүн ч цааш бүгдийг нь уншмаар санагдана. Их хачирхалтай. Өнөө цагт ном уншдаг хүн ховордсон гэдэг. Үнэндээ хүний сонирхол татсан, уншихад ойлгомжтой, урамтай, амттай бүтээл гарах нь ховордсон. Энэ ном бол унших тусам битгий дуусаасай гэх сэтгэлийн шуналыг хөдөлгөнө.

Амьтдын талаар яг юу бичсэн болоод ингэж их унших шунал хөдөлгөж байгааг та өөрөө энэхүү номыг уншаад ойлгоно биз. Бүр аргагүй нэг байгаль гэж юу вэ гэдгийг мэдрүүлсэн. Зарим үедээ бүр хүн ер нь амьтнаас дор ухаантай юм биш үү гэж бодогдуулна. Өөрөө уншиж дууссаныхаа дараа бусдыг уншаад үзээрэй гэж уриалмаар.

Хамгийн чухал нь үр хүүхдэдээ уншиж өгөх юмсан гэж бодогдуулам. Эсвэл өөрөө уншчихаад гэр бүлээрээ хөдөө хээр хурдан явах хүсэл төрүүлэм. Учир нь энэ номд бичигдсэн амьтадтай таарвал онцлог шинжийг нь сонирхолтойгоор ярьж өгөх нууц хүсэл таныг эзэмдэнэ. Тэр амьтан үр зулзагынхаа төлөө ямар их хөдөлмөр, золиос гарган байгальтай тэмцдэгийг хүүхдэдээ ярина. Тиймээс миний хүү, охин аав, ээжийгээ, ер нь хүн, амьтан болгоныг хайрлаарай гэж сургана. Сургахдаа амьд бодит жишээгээр ойлгуулна.

Танин мэдэхүйг ингэж бодитоор ойлгосон хүүхдийн хандлага зөв болно. Зөв хандлагатай хүүхэд байгалийн хуулиар хайр гэдэг зүйлийг ойлгоно. Байгаль, ан амьтдыг хайрлах ухааныг мэдэрсэн хүүхэд зөв хүн болж төлөвшихгүй гээд яах юм. Тиймээс энэ номыг эхлээд та өөрөө нэг уншаарай. Дараа нь хүссэн хүсээгүй үр хүүхдэдээ уншиж өгмөөр санагдана. Ер бусын ховсонд над шиг л автана…

Уг номыг “Өдрийн сонин”-ы редакцаас дахин засварлаж гурав дахь удаагаа хэвлэлтэд өгч байгаа юм. Намайг хүүхэд, оюутан байхаас л ам дамжин сайн ном хэмээн яригдаж байсан амьтдын тухай домогт ном ийнхүү дахин хэвлэгдэж байна. Орчин үеийн залуус хүүхдэд ёстой л нөгөө “Домгийн шувуу үргээж” гэгчээр ан амьтад, амьдралын төлөөх тэмцэл байгаль дэлхийн аугаа хайрын тухай ном хүрэхэд ийнхүү бэлэн болоод байна.

э.МӨНхтҮВШИН

“Өдрийн сонин”